:: چاپ و چاپخانه

در مورد اينكه چه كسي ابتدا چاپخانه را در ايران داير كرد اختلاف است اما اولين چاپخانه سربي با حروف فارسي و عربي توسط ميرزا زين العابدين تبريزي در تبريز داير شد. اولين كتاب منتشر شده توسط اين چاپخانه رساله جهاديه ميرزاعيسي خان قائم مقام بود. اين چاپخانه در سال ۱۲۴۵ تعطيل شد. در آن زمان هنوز واژه چاپ متداول نشده بود و به اين دليل آن را باسمه خانه، بصمه خانه، مطبعه، دارالطباعه و دارالطبع مي ناميدند.

بعد از داير شدن چاپخانه سربي در تبريز، اولين روزنامه شهرستان هاي ايران به نام "روزنامه ملتي" نيز در تبريز منتشر شد كه خبري از آن در شماره هاي سال ۱۲۷۵ هجري قمري وقايع اتفاقيه ديده مي شود.

راجع به محل چاپ اولين قرآن در ايران اختلاف نظر وجود دارد. به عقيده برخي از مورخين در اواسط سال هاي ۱۱۹۹ هجري شمسي قرآني توسط ميرزاحسين خطاطي شده و توسط ميرزا اسدالّله ليتوگرافي (چاپ سنگي) شد، در حالي كه كمي قبل از آن ميرزا عبدالوهاب به سال ۱۱۹۵/۱۱۹۶ هجري شمسي قرآني را چاپ كرده بود. گزارش تاريخي ديگر حاكي از آن است كه از بين چاپ هاي قرآن كه با استفاده از روش ليتوگرافي انجام شده اند، اولين در سال ۱۲۱۲ هجري شمسي در تبريز انجام شد.

:: كتابخانه

كتابخانهٔ عمومي تربيت، نخستين كتابخانهٔ دولتي ايران است كه در سال ۱۳۰۰ به همت محمدعلي تربيت در شهر تبريز ايجاد شد. اين كتابخانه در ابتدا "كتابخانه و قرائتخانهٔ عمومي معارف" ناميده مي شد كه بعدها به احترام بنيانگذار آن، تربيت ناميده شد. در سال ۱۳۳۵ به علت كمبود فضاي مطالعه، كتابخانهٔ ملي تبريز تأسيس شد كه نسخه هاي خطي كتابخانهٔ تربيت پس از انقلاب به آن منتقل شده است. همچنين وقف نامه ربع رشيدي كه اولين اثر ثبت شدهٔ ايران در حافظهٔ جهاني است، در اين كتابخانه نگهداري مي شود.

:: سينما

اولين سينماي عمومي ايران، به نام سينما سولي (خورشيد) در سال ۱۲۷۹ در سالن نسبتاً بزرگي در طبقه دوم آموزشگاه كاتوليك فرانسوي در جنب كليساي كاتوليك ها توسط آنان در تبريز تأسيس شد. تاسيس نخستين سالن سينماي عمومي تهران توسط ميرزا ابراهيم خان صحاف باشي در سال ۱۲۸۴ به چهار سال بعد مربوط است.

:: مدرسه

نخستين مدرسه تحصيلات ابتدايي به شيوه نوين در ايران توسط ميرزا حسن رشديه در ششگلان تبريز بنياد نهاده شد. ميرزا حسن رشديه در جواني به بيروت رفت و در آنجا روش آموزش در دبستان ها را بررسي كرد پس از آن عازم استانبول شد آنگاه به مصر سفر كرد و پس از بازگشت به تبريز دبستاني به شيوهٔ آنها تاسيس كرد. مدرسه مموريال نيز از مدارس قديم شهر تبريز است كه توسط آمريكايي ها اداره مي شد.

ديپلم وليقلي ديلفانيان از مدرسه مموريال تبريز

نخستين كودكستان و نخستين مدرسه كر و لال هاي ايران نيز در تبريز بنياد گذاشته شد. جبار باغچه بان ابتدا در تبريز كودكستاني را تحت عنوان "باغچه اطفال" داير كرد و به اين دليل خود را باغچه بان ناميد. صمد سرداري نيا در كتاب "مشاهير آذربايجان" در شرح زندگاني جبار باغچه بان مي نويسد:

مدرسه كر و لال ها را جبار باغچه بان در سال ۱۳۰۳ با وجود مخالفت هاي زياد از جمله رييس فرهنگ وقت دكتر محسني در تبريز داير كرد. اين كلاس جنب باغچه اطفال باغچه بان در كوچه انجمن در ساختمان معروف به عمارت انجمن تأسيس شد.

جبار باغچه بان اولين مؤلف و ناشر كتاب كودك در ايران است. او از سال ۱۳۰۷ خورشيدي عليرغم دشواري هاي وسيع چاپ و كليشه، چاپ كتاب هاي ويژه كودكان را با نقاشي هايي كه خود مي كشيد آغاز كرد. يكي از كتاب هاي وي با عنوان "بابا برفي" توسط كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان به چاپ رسيده و شوراي جهاني كتاب كودك آن را به عنوان بهترين كتاب كودك انتخاب كرد.

جبار باغچه بان

ميرزا عبدالرحيم نجارزاده تبريزي معروف به "طالبوف" بنيانگذار انشاي جديد ناميده شده است. وي با كنار گذاشتن نوشتار ثقيل آن زمان، مطالب خود را با زباني ساده و بي تكلف نشر داد و بدين ترتيب تأثير زيادي بر متون فارسي گذاشت. وي به همراه ميرزا زين العابدين مراغه اي در نثر و داستان نويسي و ميرزا جعفر خامنه اي در شعر نخستين كسان بودند كه تحول شگرفي را موجب شدند.

ميرزا فتحعلي آخوندزاده بنيانگذار نمايشنامه نويسي ايران محسوب مي شود. آخوندزاده نخستين ايراني الاصلي بود كه نمايشنامه نويسي را آغاز كرد. وي به دليل اقامت در تفليس از طريق سنت تئاتري آنجا با جهان تئاتر آشنا شده و آن را بهترين وسيله براي ترويج افكار نو يافته بود. آخوندزاده با شيوه اي متاثر از مولير، پنج نمايشنامه به زبان تركي نوشت. همچنين وي با نوشتن نخستين رمان ايراني با عنوان ستارگان فريب خورده - حكايت يوسف شاه سراج در سال ۱۸۵۷ ميلادي پيشكسوت نويسندگان اين رشته ادبي نيز به شمار مي آيد. همچنين ميرزا آقا تبريزي اولين نمايش نامه نويس ايراني است كه نمايش نامه هاي فارسي نگاشته است.

ميرزا فتحعلي آخوند زاده

در سال ۶۹۳ هجري قمري در دوره گيخاتوخان مغول اولين پول كاغذي به نام چاو در تبريز چاپ شد. اما مردم آن را نپذيرفتند و پس از مدتي چاپ آن متوقف شد.

:: سكه ماشيني

از سال ۱۲۹۸ هجري قمري ضرابخانه ماشيني به طور رسمي در ايران برقرار و تمام ضرابخانه هاي شهرهاي معتبر برچيده شد. فكر ايجاد چنين ضرابخانه، سال ها قبل از اين تاريخ، يعني به سال ۱۲۲۲ هجري قمري در زمان وليعهدي عباس ميرزا نايب السلطنه در تبريز مورد توجه بوده و اقدام به تهيه مسكوك رسمي يا چرخي گرديده ولي به علت گراني هزينه در حدود ۲۰۰ قطعه سكه سيمين تهيه و ضرابخانه تعطيل شد.

:: اتاق تجارت

نخستين اتاق بازرگاني ايران نيز در تبريز بنياد نهاده شده است. تاريخ تأسيس اتاق تجارت در تبريز به سال ۱۲۸۵ هجري خورشيدي بر مي گردد و اولين اتاق تجارت در سطح كشور بوده است. اتاق تجارت تهران بعد از اتاق تجارت تبريز بنياد يافته است.

:: شهرباني

اولين نظميه يا شهرباني به مفهوم امروزي توسط انجمن ايالتي آذربايجان در سال ۱۳۲۵ هجري قمري در تبريز به وجود آمد. اجلال الملك كه نماينده انجمن ايالتي آذربايجان بود به سمت نخستين رييس شهرباني انتخاب شد. از جمله كارهاي اين سازمان انتشار نشريه اي بود كه به نام "نظميه تبريز" منتشر شد.

:: شهرداري

شهرداري تبريز نخستين شهرداري - يا به اصطلاح آن روز، بلديه - ايران بود كه در سال ۱۲۸۷ بنياد يافت و قاسم خان والي تحصيل كرده دانشگاه سن سير (saint cyr) فرانسه به عنوان اولين شهردار تبريز انتخاب شد.

كاخ شهرداري تبريز

:: تلفن

اولين مركز تلفن ايران در سال ۱۲۸۰ به همت قاسم خان والي در تبريز ساخته شد كه وي چند سال بعد به عنوان اولين شهردار تبريز انتخاب شد.

:: برق

قاسم خان والي در سال ۱۲۸۱، امتياز اولين كارخانه برق ايران را براي احداث در تبريز به دست آورد. وي در ابتدا توانست اطراف خيابان مجيدي (مجدالملك) را روشن نمايد.

:: بليط الكترونيكي

نخستين مجري سامانه بليط الكترونيكي در ورزشگاه هاي ايران. اين سامانه براي اولين بار در ايران در ورزشگاه سهند تبريز اجرا شد.

كارت اعتباري اتوبوس شهري :

اولين شهري در ايران است كه اتوبوس هاي شهري آن از كارت هاي هوشمند بدون تماس به جاي بليت هاي كاغذي استفاده مي كنند.

كارت هوشمند مسابقات فوتبال :

اولين شهري در ايران است كه براي تماشاي مسابقات فوتبال، به جاي بليط كاغذي، از كارت هوشمند غير تماسي استفاده مي شود.

:: آتش نشاني

تبريز نخستين شهر ايران است كه داراي آتش نشاني است. اولين آتش نشاني در تبريز در سال ۱۲۲۱ هجري شمسي هنگامي كه نيروهاي روسي در تبريز مستقر بودند، ساخته شد. اين شهر در حال حاضر داراي ۱۵ ايستگاه آتش نشاني است كه بر اساس استاندارد جهاني (يك ايستگاه براي هر 50.000 نفر)، شهر تبريز بايد ۳۰ ايستگاه داشته باشد.

اولين و قديمي ترين مؤسسه خيريه غيردولتي در ايران، جمعيت خيريه نوبر تبريز است. اين تشكل در سال ۱۳۲۶ توسط عده اي از خيرين محله نوبر تبريز با هدف مبارزه با فقر و كمك به مستمندان تأسيس شد و در سال ۱۳۳۱ رسماً به ثبت رسيد.

بازار تبريز

ساختمان شهرداري تبريز

شاهگلي

ال گلي

مقبره الشعراي تبريز

موزه مشروطه

تنديس ستارخان در موزه مشروطه

مسجد كبود تبريز

ساختمان اصلي قطار شهري تبريز

دورنماي شهر تبريز

منبع: پايگاه خبري بولتن نيوز